Melkstaking

monument 1e Wijk melkstaking

De aanleiding voor de spontane landelijke staking was de bekendmaking op 29 april 1943 dat Nederlandse oud-militairen die gevochten hadden in 1940 zich moesten melden om te gaan werken in Duitsland voor de Arbeitseinsatz. Door de vele Duitse doden tijdens de slag om Stalingrad was extra mankracht nodig om de Duitse oorlogsindustrie draaiende te houden.

Nederlanders die weigerden te werken in Duitsland konden op ‘den strengste maatregelen’ rekenen. Het volk reageerde op deze maatregel met een nationale staking. Nooit is ook in Fryslân zo massaal het werk neergelegd als in die eerste week van mei 1943, die hier de naam “melkstaking” kreeg.

Net als op andere plaatsen in het land ging in Appelscha de staking gepaard met sabotage van de aanlevering van melk. Zo waren al al schermutselingen in Oosterwolde en Fochteloo. Aan de Derde Wijk werd op 4 mei geprobeerd de bussen van de melkauto te trekken. Een grote groep mensen hield zich op bij het Compagnonshotel. Voor de melkauto werd geen ruimte gegeven, waarop de begeleidende veldwachter Rhebergen schoot toen het bevel van verspreiden werd genegeerd. Een Duitse patrouille werd te hulp geroepen. Zonder pardon schoten de Duitsers om zich heen. De brug bij Stokersverlaat werd opgehaald. De patrouille kwam met enig oponthoud toch bij de Eerste Wijk omdat de slinger achter gebleven was. Op deze plek openden de Duitsers het fatale vuur op de vluchters. Het waren de 35-jarige Anne de Boer, de 21-jarige Jitze Kiewiet en de 19-jarige Melle Bruinsma die op het verkeerde moment op de verkeerde plek waren. Verslagen en verbijsterd werd onder druk van gezaghebbende Appelschasters de staking beëindigd: “gesmoord in bloed”.

De HVA heeft het monumentje geadopteerd en legt er jaarlijks op 4 mei bloemen neer.

Dit WO II monument is opgenomen in het door de HVA uitgegeven boekje ‘monumenten Appelscha en onderduikplaatsen WO II ‘. Het boekje is verkrijgbaar bij het Toerist Info Punt (TIP) in Appelscha en te koop of te bestellen bij de HVA.